*İTİRAZIN İPTALİ VE İTİRAZIN KALDIRILMASI DAVALARI

Genel (adi) haciz yoluyla takipte süresinde itiraz, takibi durdurur. Borçlu, itirazı ile takibini durmasına neden olur. Borçlunun itirazı, alacaklının takip yolunu kapatmaktadır. Kapanan yolun açılması, yani takibin devamı için alacaklı; duruma göre itirazın iptali veya itirazın kaldırılması davası açmalıdır.

*MENFİ TESPİT DAVASI

Menfi tespit davası, borçlunun, borcu ödemeden önce borçlu olmadığının tespiti için açılan davadır. Takip borçlusu, bu dava ile borçlu olmadığını ispat ederek hakkındaki icra takibini iptal ettirir ve borcu ödemekten kurtulur. Menfi tespit davası, takip sırasında borçlu olunmadığının ispatı için açılabileceği gibi icra takibinden önce de açılabilir.

*İSTİRDAT DAVASI

Borçlunun borçlu olmadığı parayı takip sırasında cebir tehdidi altında ödemesi (ödeme nakden veya malların haczedilerek satılması süreyle sağlanmış olabilir) halinde, ödeme tarihinden itibaren 1 yıl içinde istirdat davası açılarak ödediklerini geri alabilir.

*İSTİHKAK DAVASI

Borçlunun mallarına haciz tatbik edilirken, uygulamada, borçlu dışında üçüncü bir kişiye ait olan malların da haczedildiği durumlara rastlanmaktadır. Bu gibi durumlarda, borçluya ait olmadığı iddia edilen bu malların hacizden kurtarılması için açılan davaya istihkak davası adı verilmektedir.

*KİRALANANIN İCRA YOLUYLA TAHLİYESİ

Kural olarak, kiraya verilmiş bir taşınmazı tahliye ettirebilmek için, kiraya verenin ilk önce kiracıya karşı bir tahliye davası açması gerekir. Kiraya veren, açmış olduğu tahliye davasını kazanırsa, mahkemeden alacağı tahliye ilamını icraya koyarak taşınmazın tahliyesini sağlar. Kiralayan bazı koşulların varlığı halinde genel mahkemeye başvu­rup tahliye kararı almadan icra kanalıyla da kiracının tahliyesini sağla­yabilir. Kiralananın icra yoluyla tahliyesinin sağlanabilmesi için iki halden birinin gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bu haller; kira bedelinin ödenmemesi ve kira süresinin bitmesidir.

*MÜŞTEREK ÇOCUĞUN TESLİMİ ve ÇOCUKLA ŞAHSİ İLİŞKİ KURULMASINA İLİŞKİN İLAMLARIN İCRASI

Çocuk kendisine verilmemiş olan tarafın hâkimin belirleyeceği gün ve saatlerde çocuk ile temas etmesine, onunla görüşmesine, onu gezdirmesine, yedirip içirmesine, giydirmesine diğer taraf engel olamaz. İşte buna engel olunması halinde İcra ve İflas Kanunu, çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin mahkeme kararının uygulanmasını kolaylaştırıcı, diğer tarafı ise bu karara uymaya zorlayıcı düzenlemeler içermektedir.

*İŞE İADE DAVASI

İşe iade davası açabilmenin şartları:
1-İşçi ve işveren arasında iş sözleşmesi 4857 Sayılı İş Kanunu veya Basın İş Kanunu’na tabi olmalıdır.
2-İşçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır.
3-İs sözleşmesi işveren tarafından feshedilmiş olmalıdır.
4-İşyerinde çalışan işçi sayısı en az 30 ve üzeri sayıda olmalıdır.
5-İşçinin, işverene ait işyerlerinde en az 6 aylık kıdemi bulunmalıdır.
6-İşe iade davasının, işten çıkarılmanın öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde açılmış olması gerekmektedir.

*KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI İLE DİĞER İŞÇİLİK ALACAKLARI DAVALARI

KIDEM TAZMİNATI; 
İş sözleşmesi en az bir yıl süren işçinin kanunda yazılı nedenlerle iş sözleşmesinin sona ermesi halinde işveren tarafından kendisine ödenmesi gereken tazminattır. Tazminat miktarı; işçinin çalışmış olduğu her yıl için otuz günlük brüt ücreti tutarındadır. Arta kalan süreler için aynı oranda hesaplama yapılarak kıdem tazminatı hesaplanır.

İHBAR TAZMİNATI; 
Belirsiz süreli iş akdinin haklı nedenler olmadan feshedilmesi halinde kazanılan, sürekli iş sözleşmelerine özgü bir tazminattır. İhbar tazminatı, kendisine karşı haksız olarak iş sözleşmesi sona erdirilen taraf tarafından talep edilebilir.

FAZLA MESAİ ALACAĞI;
Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılır. Haftalık çalışma süreleri hesaplanırken ara dinlenmesi için verilen sürelerin çıkarılması gerekmektedir. İşçi bu fazla çalışmasının karşılığında fazla mesai alacağına hak kazanır. Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir. Geriye dönük olarak 5 yıl içerisindeki fazla mesai ücreti alacaklarının talebi mümkündür. 
Fazla çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.
Denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırkbeş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. 
Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz.

ULUSAL BAYRAM ve GENEL TATİL;
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir.

HAFTA TATİLİ;
Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.

YILLIK İZİN;
İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz. İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; 
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden, 
b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, 
c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden, Az olamaz. 
Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.

*İŞ KAZALARINDAN DOĞAN TAZMİNAT DAVASI

Ölüm veya bedensel zarar halinde iş kazası geçiren işçi (ölüm halinde mirasçıları) aşağıda sayılan maddi zarar kalemlerini talep edebilir.

Ölüm Halinde Maddi Zararın Kapsamı;
-Gömme giderleri,
-Tedavi giderleri ve çalışmamaktan doğan zararlar,
-Yardımdan yoksun kalmaktan doğan zararlar.

Bedensel Zarar Halinde Maddi Zararın Kapsamı
-Tedavi giderleri,
-Çalışma gücünün tamamen veya kısmen kaybedilmesinden doğan zararlar,
-Ekonomik gelişmenin zorlaşmasından doğan zararlar,
-Geçici ödemeler.
Sayılan maddi zarar kalemlerine ilaveten iş kazası geçiren işçi veya mirasçılarının, kanunda belirtilen şartları taşıması haline manevi tazminat talep etme hakları da bulunmaktadır.

*MESLEK HASTALIĞI NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. Meslek hastalığına tutulan sigortalı işçi veya meslek hastalığı nedeniyle bedensel zarara uğrayan ve daha sonra ölen işçinin mirasçıları bu davayı açmaya yetkilidir.
 

KİRA TESPİTİ VE KİRA BEDELİNİN ARTTIRIMI DAVALARI
Taraflar yenilenen döneme ilişkin yeni kira bedeli hususunda anlaşma sağlayamazlarsa, kira tespiti davası açmak zorunluluğu ortaya çıkacaktır. Kira bedelinin belirlenmesine ilişkin dava her zaman açılabilir. Ancak mahkemenin vereceği tespit kararı ve belirlenen yeni kira bedelinin, yeni kira yılında uygulanabilmesi için kiraya verenin iki koşuldan birini yerine getirmesi gerekir: Yani ya, yeni kira döneminin başlamasına en geç otuz gün kala tespit davasını açmalı ya da aynı süreye uyarak kira bedelinin artırılacağını yazılı olarak kiracıya bildirmelidir.

*HAKSIZ FİİLLERDEN DOĞAN BORÇLAR

Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Hakim, bu kapsamda talep edilen tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.
Kusursuz Sorumluluk Halleri;
Hakkaniyetin gerektirdiği hallerde ve niteliği itibariyle tehlike yaratan bir girişimde bulunan kimsenin kusurlu olmasa dahi zarardan sorumlu tutulması öngörülmüştür. Kusursuz sorumluluk halleri şunlardır:
.Başkalarını çalıştıranların sorumluluğu
.Ev başkanlarının sorumluluğu
.Hayvan idare edenlerin sorumluluğu
.Bina ve diğer eser maliklerinin sorumluluğu
.Taşınmaz malikinin sorumluluğu
.Tapu sicilinin tutulmasından doğan zarardan devletin sorumluluğu

HAKSIZ FİİL NEDENİYLE MADDİ-MANEVİ TAZMİNAT DAVASI
Kanunumuzda adam öldürmesi, bedensel zararlar ve haksız yarışım hallerinde maddi zararın kapsamı özel olarak düzenlenmiştir.

Ölüm Halinde Maddi Zararın Kapsamı;
-Gömme giderleri,
-Tedavi giderleri ve çalışmamaktan doğan zararlar,
-Yardımdan yoksun kalmaktan doğan zararlar.

Bedensel Zarar Halinde Maddi Zararın Kapsamı
-Tedavi giderleri,
-Çalışma gücünün tamamen veya kısmen kaybedilmesinden doğan zararlar,
-Ekonomik gelişmenin zorlaşmasından doğan zararlar,
-Geçici ödemeler.

Haksız Yarışım (Rekabet) Halinde Maddi Tazminat
İyi niyet kurallarına aykırı hareketler, yanlış ilanlar gerçeğe aykırı haberler nedeniyle müşterileri azalan veya müşterilerini kaybetmek tehlikesiyle karşılaşan kimse, bu fiillere son verilmesini ve aykırı harekette bulunan kimse kusurluysa zararının ödenmesini isteyebilir. Bu hüküm, ticari işletmeyle ilgili olmayan serbest meslek mensuplarının veya Ticaret Kanununa tabi olmayan esnafın haksız yarışımlarında uygulanacaktır.

Manevi Tazminat
Şahsiyet hakkı hukuka aykırı bir şekilde tecavüze uğrayan kişi, uğradığı manevi zarara karşılık, manevi tazminat namıyla bir miktar para ödenmesini dava edebilir.

*SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR

SEBEPSİZ ZENGİNŞLEŞME DAVASININ ŞARTLARI
Sebepsiz zenginleşme nedeniyle bir davanın açılabilmesi, bir iade borcunun doğması için;
-Bir kimsenin malvarlığında bir çoğalmanın (zenginleşmenin) meydana gelmesi,
-Bu zenginleşme karşısında diğer kimsenin malvarlığının fakirleşmesi,
-Davacının fakirleşmesi sonucu davalının zenginleşmiş olması,
-Zenginleşmenin haklı bir sebep olmaksızın meydana gelmesi gerekmektedir.
Haklı bir sebep olmaksızın zenginleşme halleri; hukuki sebebin geçerli olmaması ve borç olmayan şeyin ödenmesi, hukuki sebebin gerçekleşmemiş bulunması veya hukuki sebebin ortadan kalkması şeklinde gerçekleşebilir.
Haklı bir sebep olmaksızın zenginleşen kimse iyiniyetli ise geri isteme zamanındaki zenginleşmesi nisbetinde iadeyle yükümlüdür. Kötüniyetli ise iade borcu zenginleşmenin tamamını kapsar.

*SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR

Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur. Kanunda aksi öngörülmedikçe sözleşmenin geçerliliği şarta bağlı değildir. Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil, kural olarak geçerlilik şeklidir; öngörülen şekle uyulmaksızın kurulan sözleşmeler hüküm doğurmaz.ÖZEL BORÇ İLİŞKİLERİ
Kanun tarafından düzenlenen sözleşmeler şu şekildedir; Satış sözleşmesi, Mal değişim sözleşmesi, Bağışlama sözleşmesi, Kira sözleşmesi, Ödünç sözleşmeleri, Hizmet sözleşmeleri, Eser sözleşmesi, Yayım sözleşmesi, Vekalet ilişkileri, Vekaletsiz iş görme, Komisyon sözleşmesi, Ticari temsilciler-Ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları, Havale, Saklama sözleşmeleri, Kefalet sözleşmeleri, Kumar ve Bahis, Ömür boyu gelir ve ölünceye kadar bakma sözleşmeleri, Adi ortaklık sözleşmesi.
Sözleşmelerin veya bazı sözleşme maddelerinin; genel işlem koşullarına aykırılık, aşırı yararlanma, sözleşme konusunun emredici kurallara- kişilik haklarına- kamu düzenine ve ahlaka aykırı veya imkansız olması, muvazaa, irade sakatlıkları (hata-hile-korkutma) nedeniyle geçersizliği ileri sürülebilir. Yine sözleşmelerden doğan borcun ifa edilmemesi, geç ifa edilmesi, ayıplı ifası vb. nedenlerle oluşabilecek zararlar da BK’nuna göre dava edilebilir.

*İZALE-İ ŞUYU (ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ) DAVASI

Paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz malda; paydaşlığa son vererek kişisel mülkiyete geçilmesini sağlayan dava çeşididir. Davanın, paydaşlardan yalnızca biri tarafından açılması mümkündür. 
Paydaşların, malın paylaşımı hususunda anlaşmaları ve bu yazılı anlaşmayı mahkemeye sunmaları halinde bu doğrultuda ortaklığın giderilmesine karar verilir. Taraflar paylaşımda anlaşamazlarsa; hakim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi halinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir. Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur.

*MEN’İ MÜDAHALE (EL ATMANIN ÖNLENMESİ) DAVASI

Malına haksız olarak müdahale edilen ve onu kullanmasına engel olunan malikin bu engellemeyi bertaraf etmek için el atana karşı açtığı dava türüdür.

*ECRİMİSİL (HAKSIZ İŞGAL TAZMİNATI) DAVASI

Bir malı davacının rızası dışında ve kötüniyetli olarak kullanan, malı geri verme yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişiye karşı ecrimisil davası açılır. Bu dava ile geriye dönük en fazla 5 yıllık işgal tazminatı talep edilebilir. Tazminatın hesabında kira değeri esas alınarak bilirkişilerce hesap yapılır.
Dava açmadan önce haksız ve kötüniyetle kullanan kişiye durumu bildirmek gerekir ancak mirasçılar arasında açılan ecrimisil davalarında ihtarname çekme zorunluluğu yoktur.

*ŞUFA (ÖNALIM) DAVASI

Şufa hakkı diğer bir deyişle önalım hakkı, paylı mülkiyette herhangi bir paydaşın payını üçüncü kişilere satması halinde diğer paydaşlara söz konusu payı öncelikle satın alma hakkı veren bir haktır. Medeni Kanun önalım hakkı ile paydaşlara dava hakkı tanıyarak taşınmazın mevcut paydaşlar arasında kalmasını hedeflemiştir. 
Şufa hakkı ancak paylı mülkiyete tabi taşınmazlarda, sözleşme veya fiilen paydaşlar arasında taksim yapılmadığı durumlarda, paydaşın payını satın alan alıcıya karşı dava yolu ile kullanılır. Alıcı, tüm paydaşlara taşınmazı satın aldığını noter aracılığıyla bildirmek zorundadır. Bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen alıcı paydaşların açacağı şufa davası ile muhatap olur.
Tapu kütüğüne şerh verilen bir sözleşmeyle de herhangi bir kişiye önalım hakkı tanınabilir. Bu durumda taşınmazın satımı halinde şufa hakkı sahibi, sözleşmede belirtilen sürede ve koşullarla önalım hakkını kullanabilir. Sözleşmede şufa hakkının kullanılmasına dair koşullar belirtilmemişse taşınmazın üçüncü kişiye satışına ilişkin koşullar esas alınarak bu hak kullanılabilir.

*KAMULAŞTIRMA- KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA

Kamulaştırma usul ve esasları çeşitli kanunlar ile düzenlenmiş olmasına rağmen, kimi zaman, idare tarafından usul ve esaslara uyulmaksızın, bedeli nakden ve peşin ödenmeksizin, mülkiyet hakkına müdahalede bulunulduğu (taşınmazlara kamulaştırılmaksızın el atılması suretiyle, kamu hizmetine ayrıldığı) görülmektedir. Mülkiyet hakkına müdahale, (taşınmazların kamulaştırılmaksızın kamu hizmetine ayırma)  kamulaştırma işlemleri tamamlanmaksızın taşınmaza el koyma şeklinde olabileceği gibi, fiili veya imar uygulamaları ile de olabilmektedir. İşte idarenin usul ve yasalara aykırı olan bu müdahalesi kamulaştırmasız el atma şeklinde tanımlanmaktadır.
Kamulaştırma Kanunun geçici 6. Maddesine göre yapılacak işlemlerde öncelikle uzlaşma usulünün uygulanması dava şartı olarak belirlenmiştir. Kamulaştırılmaksızın el atılan taşınmazların bedellerine ilişkin dava açılmadan önce uzlaşma usulünün uygulanması gerekmektedir. Aksi takdirde, davanın, dava şartı yokluğu nedeniyle reddine karar verilecektir. 
İdare ve malik arasında uzlaşma sağlanamadığı takdirde, uzlaşma tutanağının tanzim tarihinden itibaren üç ay içerisinde malik veya idare tarafından bedel tespiti davası açılabilecektir. Davada bilirkişi incelemesiyle taşınmazın değeri taşınmazın nitelikleri nazara alınarak belirlenerek, taşınmazın veya hakkın idare adına tesciline veya terkinine hükmedilir. 

*TAPU KAYDININ DÜZELTİLMESİ DAVASI

Taşınmazların, kadastro tespiti veya tapuya tescili sırasında mülkiyet hakkı sahibinin adını, soyadı, baba adı gibi kimlik bilgilerinin kayda eksik ya da hatalı işlenmesi, kayıt düzeltme davalarının kaynağını oluşturur.

*GAYRİMENKUL SATIŞ VAADİ SÖZLEŞMESİ

Taşınmaz satış vaadi, bir tarafa veya iki tarafa, bir taşınmazın satışına ilişkin sözleşmesinin yapılmasını istemek hakkı sağlayan bir ön sözleşmedir. Taşınmaz satış vaadinin resmi şekilde yapılması gerekmektedir. Satış vaadi, sadece satış sözleşmesinin yapılması için karşı tarafı borç altına sokma yetkisi sağlar. Tapuya şerh düşülerek üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir.

*ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT SÖZLEŞMESİ

Arsa payı inşaat sözleşmesinin tarafları, yüklenici ve arsa payı sahibidir. Yüklenici, arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde, arsa sahibine karşı üzerinde ileride kat mülkiyetine çevrilecek bir bina yapmayı taahhüt etmektedir. Bu sözleşme ile arsa sahibi, kendisine verilecek olan bağımsız bölümlere isabet eden arsa payını kendi üzerinde bırakarak diğer payları devretme borcu altına girmektedir. Sözleşme ile yüklenicinin borcu; kendisine verilecek olan arsa payına karşılık arsa üzerinde bina yapmak ve bağımsız bölümlerden arsa sahibine ait olanları devretmek şeklindedir.

SUÇUN UNSURLARI
Bir suçtan söz edebilmek için; yapılan hareketin kanunda suç olarak gösterilmiş olması, failin eylemini (hareket ile neticeyi) kasten veya taksirle gerçekleştirmiş olması ve eylemi hukuka uygun hale getiren bir neden bulunmaması gerekmektedir.

CEZA SORUMLULUĞUNU KALDIRAN VEYA AZALTAN NEDENLER
-Yasa hükmünü ve amirin emrini yerine getirme
-Yasal savunma (Meşru Müdafaa) ve zorunluluk hali
-Hakkın kullanılması ve ilgilinin (mağdurun) rızası
Rıza her suç için hukuka uygunluk nedeni sayılmamaktadır.

*Sınırın Aşılması
Yukarıda sayılan nedenlerin varlığı halinde hukuka aykırılıktan söz edilemeyeceğinden ceza verilmesi söz konusu olmaz. Ancak hukuka aykırılığı ortadan kaldıran nedenlerde, sınırın aşılması halinde ceza verilebilecektir.
-Cebir ve şiddet, korkutma ve tehdit
Karşı koyamayacağı veya kurtulamayacağı cebir ve şiddet veya muhakkak ve ağır bir korkutma veya tehdit sonucu suç işleyen kimseye ceza verilmez. Bu gibi hallerde cebir, şiddet, korkutma ve tehdidi kullanan kişi suçun faili sayılır.
-Haksız Tahrik
Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işlenmesi ceza sorumluluğunu azaltan nedenlerindendir.
-Hata
Fiilin icrası sırasında suçun kanuni tanımındaki maddi unsurları bilmeyen bir kimse, kasten hareket etmiş olmaz.
-Yaş Küçüklüğü
Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış olan çocukların ceza sorumluluğu yoktur. Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanların işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamaması veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş olması halinde ceza sorumluluğu yoktur. 12-15 yaş aralığında algılama ve yönlendirme yeteneği yeterince gelişmiş ise veya küçük 15-18 yaş aralığında ise kusurluluğu azaltan hallerden sayılır.
-Akıl Hastalığı
Akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez. Bu kişiler hakkında güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
-Sağır ve Dilsizlik
Kanunumuzda 15-21 yaş aralığında olan sağır ve dilsizler için; bulunduğu yaşa göre ceza sorumluluğunu ortadan kaldıran veya azaltan hükümler düzenlenmiştir.
-Geçici Nedenler

 Alkol veya uyuşturucu madde (irade dışı alınan) etkisinde olma
İrade dışı alınması durumunda kusurluluğu kaldıran hal olarak düzenlenmiştir.
Bu sayılanlar dışında; şahsi cezasızlık sebepleri ve etkin pişmanlık hali de cezayı kaldıran veya azaltan şahsi sebep olarak ortaya çıkmaktadır.

*CEZALARIN TÜRLERİ

Kanunumuzda suçlar karşılığında öngörülen cezalar; hapis ve adli para cezası olarak belirlenmiştir. 
Adli para cezası, beş günden az ve aksine hüküm bulunmayan hallerde yediyüzotuz günden fazla olamaz. Belirlenen tam gün sayısı, bir gün karşılığı takdir edilen miktarla çarpılarak tutar hesaplanır.
Hapis cezaları süreli veya süresiz olabilir. Süresiz (müebbet/ağırlaştırılmış müebbet) hapis cezası hükümlünün hayatı boyunca devam eder. Süreli hapis cezası, bir aydan yirmi yıla kadar özgürlüğü bağlayıcı cezadır. Bir yıl veya daha az süreli ise kısa süreli; bir yıldan fazla ise uzun süreli hapis cezası söz konusu olur.

KISA SÜRELİ HAPİS CEZASININ SEÇENEK YAPTIRIMLARA ÇEVRİLMESİ

Bir yıl veya daha az süreli hapis cezalarının seçenek yaptırımlara (adli para cezasına ve tedbire) çevrilmesi koşula bağlıdır. Bu koşul mahkemenin bu kararı vermesidir. Mahkeme bu hususta takdir yetkisini kullanırken; suçlunun kişiliği, sosyal ve ekonomik durumu, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlık, suçun işlenmesindeki özellikleri göz önünde bulundurur.
Mahkumiyetin otuz gün veya daha az süreli hapis cezasını içermesi veya mahkum edilenin fiili işlediği tarihte 18 yaşını doldurmamış veya 65 yaşını bitirmiş olması halinde seçenek yaptırımlara çevirme zorunluluğu bulunmaktadır.
Uzun süreli hapis cezalarında ise (bir yıldan fazla); bir istisna yaratılarak suçun taksirle işlenmiş olması halinde yalnızca adli para cezasına çevrilmeye olanak tanınmıştır.

Adli Para Cezasına Çevrilme Dışındaki Diğer Seçenek Yaptırımlar
1-Aynen iade-önceki hale getirme veya tazmin
2-Eğitimi kurumlarına devam etme
3-Bellli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanma
4-Meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanma
5-Ehliyet ve ruhsatnamenin geri alınması
6-Kamuya yararlı işte çalıştırılma

ÖZEL İNFAZ YÖNTEMLERİ
Kural olarak hapis cezası kesintisiz biçimde infaz kurumlarında yerine getirilir. Ancak cezanın infazı, cezadan beklenen yarardan daha büyük zarara sebebiyet verecekse talep üzerine –kanunda öngörülen diğer şartları da taşıması halinde- cezanın başka biçimde infazı mümkündür.
1-Hafta sonunda infaz
2-Geceleri infaz
3-Evde infaz
4-Kamuya yararlı işte çalıştırılma
Alternatif infaz yöntemlerinin gereklerine geçerli bir mazeret olmaksızın uyulmaması halinde, cezanın baştan itibaren infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir.

CEZANIN ERTELENMESİ

Cezası ertelenen hükümlü, belli bir süreyi iyi halli olarak geçirirse ceza infaz edilmiş sayılacaktır. Bu denetim süresi bir yıldan az üç yıldan fazla olamaz. Denetim süresi içinde mahkeme yasada gösterilen yükümlülükler belirleyebilir veya hükümlüye rehberlik etmek üzere uzman kişi görevlendirebilir. Hükümlünün denetim süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere uymamakta ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir.
Cezanın Ertelenmesinin Koşulları;
1-Failin daha önceden kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezası ile mahkum edilmemiş olması,
2-Failin ertelenmesini istediği hapis cezası iki yıl veya daha az süreli olmalı (12-18 yaş aralığında olanlar ile 65 yaşını bitirmiş olanlar için üst sınır üç yıldır),
3-Failin yeniden suç işlemeyeceği kanaatinin oluşması.

HÜKÜMLÜNÜN İSTEMİYLE HAPİS CEZASININ İNFAZININ ERTELENMESİ

Üç yıl veya daha az süreli hapis cezaları, zorunlu ve çok acele hallerde, altı ayı geçmeyen erteleme süresi ile ara verilerek infaz edilebilir. Ancak bu ara verme iki defadan fazla olamaz. Erteleme isteminin kabulü, güvence gösterilmesine veya diğer bir koşula bağlanabilir.
CGİK m.105/4 gereği; iki yıl veya daha az süre ile hapis cezasına mahkum olanlardan, hükümlülük süresinin yarısını iyi halle geçirenlerin, mahkumiyet sürelerinin geriye kalan kısmında kamuya yararlı bir işte çalıştırılmalarına karar verilebilir.

HASTALIK NEDENİYLE HAPİS CEZASININ İNFAZININ GERİ BIRAKILMASI
Cezanın cezaevinde infazı hükümlünün yaşamı için kesin bir tehlike teşkil ediyorsa; infaza iyileşmeye kadar, resmi sağlık kuruluşlarının hükümlülere ayrılan bölümlerinde devam olunur. Akıl hastalığına tutulma halinde de, hükümlü sağlık kurumunda koruma ve tedavi altına alınır.
GEBELİK NEDENİYLE HAPİS CEZASININ İNFAZININ GERİ BIRAKILMASI
Gebe olan ve doğurduğu tarihten itibaren altı ay geçmemiş bulunan kadınlar hakkında infaz geri bırakılır.

KOŞULLU SALIVERME
Koşullu salıverme, hapis cezasının bir bölümünü çekmiş olan hükümlüye, cezasının geriye kalan bölümünü özgür olarak geçirme fırsatını veren bir kurumdur. Koşullu salıvermenin şartları, hükümlünün cezanın bir bölümünü çekmesi ve iyi halli olmasıdır. Koşullu salıverme için cezaevinde çekilmesi gereken süre, ceza türlerine göre farklılık göstermektedir. İyi hal ise, disiplin kurulunun görüşü alınarak idare kurulunca tespit edilir.
Mahkeme koşullu salıverilen hükümlü hakkında deneme süresi içinde, ya sadece uzman bir gözetmen tayin ederek denetimli serbestliğe veya sadece yükümlülüklere ya da denetimli serbestlikle birlikte belli yükümlülüklere karar verebilir. Aynı zamanda, mahkemenin, denetimli serbestlik veya kural olarak bir yükümlülük öngörmemesi de mümkündür. 
Deneme süresi iyi halli ve yükümlülüklere uygun olarak geçirildiği takdirde ceza infaz edilmiş sayılır. Bu süre içerisinde hükümlünün kasıtlı suç işlemesi veya yükümlülüklere uymaması halinde koşullu salıverilme kararı geri alınır.

GÜVENLİK TEDBİRLERİ
Suç karşılığında uygulanan diğer bir yaptırım türü olan güvenlik tedbirleri, fail hakkında ceza yerine veya ceza yanında uygulanan ve tehlike halini esas alan yaptırımlardır. 
Güvenlik Tedbirlerinin Türleri
1-Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma
2-Meslek ve sanatın icrasının yasaklanması
3-Sürücü belgesinin geri alınması
4-Özel hukuk tüzel kişisinin izninin iptali
5-Sınır dışı edilme
6-Denetimli serbestlik
7-Akıl hastanesinde tedavi altına alma tedbiri
8-Kötü alışkanlıklardan kurtarma tedbiri
9-Çocuklara özgü güvenlik tedbiri
10-Müsadere

MAĞDURUN CEZA MUHAKEMESİNDEKİ HAKLARI
Soruşturma aşamasında mağdurun; delillerin toplanmasını isteme, belge örneği isteme, avukat isteme, inceleme isteme, itiraz etme, haklarını öğrenme hakları vardır. Kovuşturma evresinde; duruşmadan haberdar edilme, kamu davasına katılma, örnek isteme, tanıkların davetini isteme, avukat atanmasını isteme ve kanun yollarına başvurma hakları bulunmaktadır.
Mağdur, ceza davasına konu olan olayla ilgili her suç aslında haksız fiil teşkil edeceğinden; haksız fiil sorumluluğundan hareketle, hukuk mahkemelerinde suçtan doğan maddi ve manevi zararların tazminini talep edebilir.